صندوق ETF یا قابل معامله چیست؟

صندوق ETF چیست؟ یکی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه، صندوق قابل معامله یا ETF است، که ما در این نوشتار قصد داریم تا ابتدا به پرسش صندوق ETF چیست؟ و سپس به نحوه معامله این صندوق پاسخ دهیم، این صندوق مانند سهام در سامانه رابین تریدر خرید و فروش می‌شود، در حقیقت این صندوق‌ها را می‌توان مانند سهام، خرید و فروش کرد.

ETF چیست؟

واژه ETF مخفف کلمه “Exchange-traded fund” به معنای صندوق قابل معامله است، نحوه برخورد با این صندوق دقیقا به مانند سهام است، یعنی مانند سهام خرید و فروش می‌شود، اما در مورد قیمت‌گذاری این صندوق می‌توان گفت که قیمت این صندوق در طول روز معاملاتی تحت تاثیر نوسان قیمت خرید و فروش آن در بازار است و این دقیقا برخلاف قیمت‌گذاری صندوق‌های صدور و ابطالی است که قیمت از محاسبه NAV صندوق بدست می‌آید. برای اولین‌بار این نوع صندوق در سال 1993 با نام SPIDER به بازار عرضه شد که هدفش پیروی از شاخص S&P500 بود.

نحوه خرید و فروش صندوق ETF دقیقا به‌مانند سهام است و شما کافیست در سامانه معاملاتی خود، با جستجو کردن نماد آن صندوق (برای مثال نماد رابین برای صندوق ETF توسعه افق رابین) در روزها و ساعات مجاز معاملاتی صندوق را خریداری یا به فروش برسانید. شما با خرید واحدهای صندوق (حداقل 1 واحد) سرمایه خود را در صندوقی سرمایه‌گذاری می‌کنید که متشکل از یک تیم حرفه‌ای برای تشکیل پورتفویی از سهام، انواع اوراق بهادار، به‌منظور کسب سودحداکثری می‌باشد. برای مشاهده پورتفوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانید از وب‌سایت مدیریت فناوری بورس تهران کمک بگیرید.

تفاوت صندوق‌ ETF با صندوق‌ سرمایه‌گذاری مشترک

از آنجایی که صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک یا Mutual Fund یکی از مهم‌ترین سازوکارهای سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی است، بهتر است تا با تفاوت این صندوق با صندوق ETF آشنا شویم. تا بدینجای نوشتار متوجه شدید که ساختار صندوق ETF شبیه به صندوق سرمایه‌گذاری مشترک است اما برخلاف این صندوق‌ها، که فقط در پایان روز و پس از محاسبه NAV می‌توان آنها را خرید و به فروش رساند، سرمایه‌گذاران می‌توانند واحدهای صندوق ETF را در طول ساعات مجاز معاملاتی مانند سهام معامله بکنند و از مزیت بسیار مهم آن یعنی نقدشوندگی بسیار سریع بهره‌مند بشوند. ناگفته نماند که معامله صندوق ETF معاف از مالیات نیز می‌باشد و همین عامل که باعث کم‌هزینه شدن این صندوق است، عامل جذابی برای سرمایه‌گذاران در این صندوق است. جدای از مزایای این صندوق باید به یک محدودیت آن نیز اشاره کنیم و آنهم این است که گاها پیش می‌آید به‌دلیل عدم تبحر کافی بازارگردان معاملاتی به‌قیمت‌های متفاوت از NAV انجام شود که باعث متضرر شدن خریدار یا فروشنده گردد، البته این مسئله در مورد صندوق ETF درآمد ثابت رابین صدق نخواهد کرد زیرا بازارگردانی دقیق این صندوق مانع از انجام معاملات در قیمت‌های متفاوت از NAV می‌شود.

مزایای صندوق ETF

• خرید و فروش آنلاین در سامانه‌های معاملاتی
• سادگی در خرید و فروش
• افزایش نقدشوندگی واحدهای صندوق با وجود بازارگردانی
• معاف مالیاتی معاملات
• کاهش زمان تسویه نسبت به سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری

انواع صندوق‌های ETF

صندوق‌های ETF در بورس به 6 دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.

صندوق ETF با درآمد ثابت

خود صندوق ETF یا قابل معامله با درآمد ثابت (برای مثال صندوق درآمد ثابت قابل معامله رابین) به دو نوع اول و دوم تقسیم‌بندی می‌شود، صندوق درآمد ثابت قابل معامله نوع اول به‌صورت ماهانه تقسیم سود دارند اما در صندوق درآمد ثابت قابل معامله نوع دوم، تقسیم سود به‌صورت زمانی نیست و سود آن از اختلاف قیمت فروش از خرید محاسبه می‌شود. این نوع صندوق‌ها دارای سود تقریبا ثابت با ریسک بسیار ناچیز هستند و اگر نگاهی به پورتفوی این صندوق‌ها نگاهی بیاندازیم درمی‌یابیم که بیشتر پورتفوی آنها را سپرده‌های بانکی یا اوراق با درآمد ثابت مانند اوراق اجاره، اسناد خزانه اسلامی، اوراق مشارکت و غیره تشکیل می‌دهند.

صندوق ETF طلا

صندوق قابل معامله یا ETF طلا یکی از صندوق‌های موجود در بورس کالای ایران است و همانطور که از نامش برمی‌آید اکثر سرمایه خود را روی گواهی سپرده سکه طلا سرمایه‌گذاری می‌کنند، البته این مقدار سرمایه‌گذاری در صندوق‌های مختلف، میزان مختلفی دارد اما عموما 70% پورتفوی را گواهی سپرده سکه طلا تشکیل می‌دهد و مابقی پورتفوی را به‌دلیل پایین بودن ریسک، اوراق با درآمد ثابت خریداری می‌کنند.

صندوق ETF سهامی

در صندوق قابل معامله سهامی، اکثر سرمایه (حدودا بین 70 الی 95 درصد) جمع شده در صندوق را در سهام و حق تقدم سهام پذیرفته شده در بورس و مابقی (بین 5 تا 30 درصد) را روی اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کنند.

صندوق ETF مختلط

در صندوق قابل معامله مختلط همانطور که از نامش مشخص است ترکیب مختلطی از سرمایه‌گذاری روی سهام شرکت‌های بورسی و اوراق با درآمد ثابت است، درصد این 2 ترکیب عموما نزدیک به هم هستند، برای مثال در برخی صندوق‌ها پورتفوی شامل 60% روی سهام شرکت‌ها و 40% روی اوراق با درآمد ثابت یا بالعکس است.

صندوق ETF شاخصی

دلیل وجود واژه شاخص در نام این صندوق کاملا وابسته به فلسفه وجودی و هدف این نوع صندوق ETF است، این صندوق که به آن Index Fund نیز می‌گویند، هدف‌اش انطباق حداکثری پورتفوی صندوق با یکی از شاخص‌های بازار سهام است، البته این شاخص می‌تواند شاخص کل، شاخص هم‌وزن یا یکی دیگر از شاخص‌های بازار باشد، این صندوق باید اکثر سرمایه خود را (حداقل 80تا 85 درصد) از کل دارایی‌های خود را به سهام و یا حق تقدم شرکت‌هایی که در شاخصی که از آن تبعیت می‌کنند، اختصاص دهند.

صندوق ETF بخشی

صندوق قابل معامله بخشی یا Sector Funds بجای سرمایه‌گذاری روی سهام یا صنایع مختلف، تمرکز خود را روی یک صنعت قرار می‌دهد، البته این صندوق‌ها دارای تیم با افراد متخصص همان حوزه هستند که سالها تجربه و تخصص را برای سرمایه‌گذاری روی یک صنعت فراهم آورده‌اند، این نوع سرمایه‌گذاری باعث می‌شود تا از راندمان یک صنعت به‌صورت کامل بهره‌برداری کنند، برای مثال صندوق ETF بخشی می‌تواند روی صنایعی چون فلزات اساسی، خودرو، پتروشیمی و غیره سرمایه‌گذاری کند.

صندوق‌ ETF کارگزاری رابین

در کارگزاری هوشمند رابین، یک نوع صندوق قابل معامله با درآمد ثابت با نام توسعه افق رابین و با نماد رابین می‌باشد، از آنجایی که این صندوق، یک صندوق ETF با درآمد ثابت است، باعث می‌شود تا حتی در روزهای نزولی یا منفی بورس، شما به درآمد ثابت و مشخصی دست یابید، عمده مزیت سرمایه‌گذاری در صندوق ETF رابین، کسب سود بالا به‌صورت روزشمار با هرمیزان دارایی (حداقل 1 واحد صندوق)، نقدشوندگی بسیار بالا، خرید و فروش بسیار ساده از طریق سامانه معاملاتی و بدون ریسک بودن آن است.

بازارگردانی در صندوق‌های ETF

در صندوق‌های سرمایه‌گذاری ETF بجای ضامن نقدشوندگی از جز جدیدی به اسم بازارگردان استفاده می‌شود، بازارگردان در حقیقت پایه و اساس نقدشوندگی واحدهای صندوق را فراهم می‌کند، برای مثال زمانی که در این صندوق عرضه‌کننده یا خریداری وجود نداشته باشد، بازارگردان خود شروع به عرضه یا خرید واحدهای صندوق می‌کند تا خریداران یا فروشندگان از بابت انجام معامله یا نقدشدن واحدهای صندوق‌شان، آسودگی خاطر داشته باشند.

سوالات متداول